Co oznacza dostępność? Osoba z niepełnosprawnością w przestrzeni publicznej

Co siódmy Polak jest osobą z niepełnosprawnością

W Polsce jest  15% osób z niepełnosprawnościami (OZN), które w swoim codziennym życiu nieustannie muszą mierzyć się z barierami, przeszkodami i utrudnieniami w dostępnie do miejsc, dóbr czy usług, do których mają dostęp osoby w pełni sprawne. Celem umożliwienia równego dostępu do usług szkoleniowych realizowanych w ramach programów unijnych, opracowane zostały specjalne  „Standardy Dostępności”. Standardy te określają pewne minima, jakie muszą zostać zapewnione, by dane szkolenie czy inny projekt były dostępne dla wszystkich osób.

Poniżej przedstawimy pokrótce bariery wraz ze wskazaniem w jaki sposób można je niwelować, przede wszystkim w sytuacjach szkoleniowych.

1. Osoby z niepełnosprawnością ruchu

Bariery w otoczeniu mogą mieć charakter:

1. Architektoniczny
2. Transportowy.

Niwelować można je poprzez rozwiązania techniczne, takie jak:

1. Podjazdy,

2. Platformy,

3. Krzesła dźwigowe,

4. Windy,

5. Podnośniki

• rozwiązania humanistyczne, związane z udzieleniem pomocy przez inną osobę lub osoby, tj. np. wsparcie w transporcie, organizacja wszelkich wydarzeń dla OzN tak, by były przeprowadzane w miejscach dla nich przyjaznych.

1. Osoby z niepełnosprawnością wzroku

Bariery w otoczeniu

1. Architektoniczne
2. Cyfrowe
3. Poznawcze
4. Przestrzenne

Niwelować można je poprzez rozwiązania techniczne, takie jak:

1. Elementy kontrastowe i wypukłe

2. Programy powiększające, mówiące, drukarki brajlowskie

3. Materiały projektowe drukowane w brajlu, powiększonej czcionce

4. Wsparcie Tłumacza-przewodnika osoby głuchoniewidomej, przewodnika osoby niewidomej

1.  Osoby z niepełnosprawnością słuchu

Bariery w otoczeniu:

1. Cyfrowe
2. Akustyczne
3. Komunikacyjne
4. Poznawcze

Niwelować można je poprzez:

• kamery umożliwiające kontakt z osobą posługującą się polskim językiem migowym,
• tłumaczenie na PJM przez tłumacza
• pętle indukcyjne,
• systemy FM

1. Osoby z niepełnosprawnością intelektualną

Bariery w otoczeniu:

1. Komunikacyjne
2. Poznawcze

Niwelować można je poprzez:

1. Tłumaczenie na język łatwy
2. Udział osób wspierających

• Osoby z ograniczeniami psychicznymi

Bariery w otoczeniu:

1. Komunikacyjne
2. Poznawcze

Niwelować można je poprzez:

• tłumaczenie na język łatwy
• udział osób wspierających

Na standard dostępności dla osób z niepełnosprawnościami podczas świadczenia usług szkoleniowych i doradczych składają się:

1. Możliwość skorzystania z asystenta OzN, tłumacza, przewodnika
2. Wydłużony czas trwania szkoleń, tłumacz języka migowego, konieczność wolniejszego mówienia, większa liczba godzin wsparcia, wolniejsze tempo prowadzenia spotkania lub spotkanie indywidualne dla osób z ograniczeniami intelektualnymi
3. Dostosowane budynki: przystosowane toalety, na korytarzach brak gablot, reklam, elementów dekoracji
4. Materiały szkoleniowe zgodne ze standardem WCAG 2.0 na poziomie A

Dostępność plus? WCAG? Co to takiego?

Jak pisze sam portal www.funduszeeuropejskie.gov.pl: „Mamy świadomość, że dostępności nie ustanowimy prawem. Ona sama w sobie jest prawem. Możemy natomiast utorować jej drogę przepisami” (https://www.funduszeeuropejskie.gov.pl/strony/o-funduszach/fundusze-europejskie-bez-barier/dostepnosc-plus/ustawa-o-dostepnosci/). Dlatego też 20 września  2019 r. weszła w życie ustawa o zapewnianiu dostępności osobom ze szczególnymi potrzebami.  

Ustawa ta nakłada na instytucje publiczne obowiązek zapewnienia spełnienia poniższych kryteriów:

• dostępności architektonicznej – zarówno korytarze, jak i klatki schodowe powinny być wolne od barier i zapewniać możliwość poruszania się po nich między innymi osób na wózku, osób korzystających z kul, lasek i innych pomocy ortopedycznych, osób starszych, a także osób z wózkami dziecięcymi, mających różne problemy z poruszaniem się (windy, schody, korytarze, ciągi piesze w budynku),
• dostępności cyfrowej –  została kompleksowo uregulowana w ustawie o dostępności cyfrowej stron internetowych i aplikacji mobilnych  podmiotów publicznych,
• dostępności informacyjno-komunikacyjnej – zapewnienie informacji na temat tego, jakie zadania wykonuje dany podmiot w postaci nagrania w polskim języku migowym dla osób głuchych, informacji w tekście łatwym do czytania (ETR) – m.in dla osób z niepełnosprawnością intelektualną, czy pliku odczytywalnego maszynowo, dzięki któremu taką informację może udźwiękowić osoba niewidoma. Dostępność w tym zakresie to także umożliwienie komunikacji z podmiotem w taki sposób, jaki jest dogodny dla osoby ze szczególnymi potrzebami np. poprzez SMS czy przy użyciu usługi tłumaczenia migowego online. 

WCAG to skrót od angielskich słów: Web Content Accessibility Guidelines, co oznacza zalecenia dotyczące tworzenia stron www. Zalecenia te określają jak powinna wyglądać strona internetowa, aby była łatwa w odbiorze dla osób ze specjalnymi potrzebami.

Standard WCAG ma kilka stopni. Aktualnie dopuszczalnym jest spełnienie standardu WCAG 2.1.

Standard WCAG 2.0 powstał w 2008 i zawiera m.in. możliwość doboru kontrastu na stronie, zmianę wielkości tekstu oraz korzystanie z danej strony www za pomocą specjalnie przygotowanych skrótów klawiszowych. W 2018 r. wszedł standard  WCAG 2.1, który reguluje  dostępność stron www na urządzeniach mobilnych.

Kto musi spełniać standardy dostępności?

Standardy dostępności muszą spełniać wszystkie urzędy administracji publicznej, podmioty realizujące zadania publiczne oraz wszelkie inne jednostki dysponujące finansami publicznymi.

Co powinno się znaleźć w deklaracji dostępności strony internetowej?

W deklaracji dostępności strony www powinno się uwzględnić m.in.:

• Nazwę podmiotu,
• Adres strony www,
• Informację o tym, kto ocenił zgodność (czy ocena została dokonana samodzielnie czy przez audytora?)
• Informacja oceniająca, czy strona jest zgodna z deklaracją dostępności, a jeśli nie jest, to jakie jej elementy są niezgodne i z czego to wynika
• Imię i nazwisko oraz dane kontaktowe do osoby, do której należy zgłosić problemy z dostępnością 
• Procedurę zgłaszania problemów z dostępnością
• Datę uruchomienia strony oraz ostatniej istotnej aktualizacji
• Datę sporządzenia deklaracji

Certyfikat potwierdzający spełnienie kryteriów dostępności

Dokumentem potwierdzającym spełnianie minimalnych wymagań dotyczących dostępności, które muszą spełnić wszystkie instytucje publiczne, jest certyfikat dostępności, zwany dalej „certyfikatem”, wydawany dla konkretnego podmiotu na okres czterech lat od dnia wydania.

Certyfikat ten musi zawierać:

1. Oznaczenie podmiotu dokonującego certyfikacji;
2. Nazwę podmiotu, dla którego został wydany, oraz wskazanie adresu jego siedziby;
3. Numer i oznaczenie certyfikatu;
4. Skrócony opis zapewnienia dostępności osobom ze szczególnymi potrzebami
   w zakresie minimalnych wymagań, o których mowa w art. 6;
5. Okres ważności certyfikatu;
6. Datę wydania i podpis uprawnionej osoby.

A co, jeżeli siedziba danej instytucji albo jej strona internetowa nie spełnia standardów dostępności?

Sytuację taką ma prawo zgłosić każda osoba. Natomiast osoba z niepełnosprawnościami (nazywana w świetle ustawy osobą ze szczególnymi potrzebami) lub jej przedstawiciel ustawowy ma prawo złożyć wniosek o zapewnienie dostępności architektonicznej lub informacyjno-komunikacyjnej danej instytucji lub jej strony. 

Taki wniosek o zapewnienie dostępności powinien zawierać: 

• dane kontaktowe wnioskodawcy;
• wskazanie bariery utrudniającej lub uniemożliwiającej dostępność w zakresie architektonicznym lub informacyjno-komunikacyjnym;
• wskazanie sposobu kontaktu z wnioskodawcą;
  wskazanie preferowanego sposobu zapewnienia dostępności.

Instytucja, której dotyczy taki wniosek ma 14 dni na zapewnienie zakwestionowanej dostępności.

Jeśli tego nie zrobi, osoba składająca wniosek może złożyć skargę do Prezesa Zarządu Państwowego Funduszu Rehabilitacji Osób Niepełnosprawnych.