Prezydent podpisał ustawę o świadczeniu wspierającym. Oznacza, to że od 1 stycznia 2024 r. osoby z niepełnosprawnością, będą mogły wnioskować o dodatkowe świadczenie finansowe. Zmianie ulegną także zasady przyznawania świadczenia pielęgnacyjnego dla opiekunów osób z niepełnosprawnością.

Świadczenie wspierające. Kto może je otrzymać?

Świadczenie wspierające dotyczy dorosłych osób, niezależnie od tego, kiedy powstała ich niepełnosprawność. Prawo do złożenia wniosku jest niezależne od przyznanego stopnia niepełnosprawności.

Żeby je otrzymać należy wpierw uzyskać decyzję o tzw. poziomie potrzeby wsparcia. Osoby niepełnosprawne będą mogły składać wnioski o ustalenie poziomu potrzeby wsparcia od stycznia 2024 r. do wojewódzkich zespołów orzekania albo za pośrednictwem powiatowego zespołu do spraw orzekania o niepełnosprawności (w przypadku osób posiadających orzeczenie o niepełnosprawności albo o stopniu niepełnosprawności) albo oddziału, inspektoratu lub biura terenowego Zakładu Ubezpieczeń Społecznych (w przypadku osób posiadających orzeczenie o całkowitej albo częściowej niezdolności do pracy lub o niezdolności do samodzielnej egzystencji). Organy pośredniczące mają obowiązek przekazania wniosku do organu wydającego decyzję w terminie 7 dni od dnia otrzymania wniosku.

Do uzyskania świadczenia, poza poddaniem się wspomnianej ocenie, konieczne jest posiadanie orzeczenia o niepełnosprawności z powiatowego zespołu lub dokument orzeczniczy z ZUS.

Do wniosku o wydanie decyzji ustalającej poziom potrzeby wsparcia dołącza się wypełniony kwestionariusz samooceny potrzeb w zakresie czynności lub zadań związanych z codziennym funkcjonowaniem (druki kwestionariusza nie zostały jeszcze ustalone).

Wojewódzki zespół ma trzy miesiące na rozpatrzenie wniosku. W przypadku, gdy osoba z niepełnosprawnością nie zgadza się z oceną zespołu, będzie miała prawo złożyć w ciągu 14 dni odwołanie, również do wspomnianego wojewódzkiego zespołu. Jest ono rozpatrywane w innym składzie osobowym.

Kolejnym krokiem będzie złożenie wniosku o przyznanie świadczenia do ZUS. Wniosek o świadczenie wspierające będzie można złożyć w postaci elektronicznej. Narzędziem, które będzie wykorzystywane w sprawach dotyczących świadczenia wspierającego i będzie służyło do kontaktowania się przez ZUS z osobą ubiegającą się lub pobierającą to świadczenie, jest Platforma Usług Elektronicznych ZUS (PUE ZUS).

Przyznanie przez ZUS świadczenia wspierającego nie będzie wymagało wydania decyzji. W takim przypadku ZUS udostępni osobie ubiegającej się informację o przyznaniu świadczenia wspierającego na jej profilu informacyjnym utworzonym na PUE ZUS.

Ponadto, również w  odniesieniu do osób z niepełnosprawnością oraz ich opiekunów prawnych, dla których powszechna informatyzacja może być zbyt dużym utrudnieniem przewidziana została możliwość złożenia wniosku w formie pisemnej.

Kiedy świadczenie będzie wypłacane?

Ustawa przewiduje, że poszczególne grupy osób z niepełnosprawnością – w zależności od liczby punktów oceny poziomu potrzeby wsparcia – będą uzyskiwać prawo do świadczenia wspierającego w kolejnych latach. W pierwszej kolejności, od 2024 r., świadczenie będzie wypłacane dla osób niepełnosprawnych, które uzyskają najwięcej punktów.

Projektowana ustawa przewiduje, że świadczenie wspierające:

– będzie można łączyć  z innymi świadczeniami pieniężnymi,

– będzie niezależne od dochodu osoby z  niepełnosprawnością,

– będzie wolne od egzekucji,

– będzie wolne od podatku dochodowego od osób fizycznych,

– nie będzie wliczane do dochodu, którego wysokość warunkuje przyznanie niektórych świadczeń lub innej pomocy ze środków publicznych,

Ile wyniesie świadczenie?

Świadczenie wspierające będzie przysługiwało, w zależności od poziomu potrzeby wsparcia, w wysokości od 40% wysokości renty socjalnej do maksymalnej wysokości 220% renty socjalnej. Próg wejścia został ustawiony na poziomie 70 punktów. I im więcej punktów uzyskanych podczas oceny, tym wyższa kwota świadczenia.

Świadczenie wyniesie  zatem od 635 zł do 3495 zł (kwoty wyliczone są w zależności od wysokości renty socjalnej; tu w odniesieniu do jej wysokości w 2023 r.).  

Ustawa wprowadza sześć progów wsparcia i od ich uzyskania różnicuje wartość świadczenia. Świadczenie będzie przyznawane na okres obowiązywania orzeczenia o niepełnosprawności, ale nie dłużej niż na 7 lat. Po tym czasie należy wystąpić o kolejną ocenę.

Świadczenie wspierające nie przysługuje, jeżeli:

– osoba z niepełnosprawnością została umieszczona w domu pomocy społecznej, w rodzinnym domu pomocy, zakładzie opiekuńczo-leczniczym, zakładzie pielęgnacyjno-opiekuńczym, placówce zapewniającej całodobową opiekę osobom niepełnosprawnym, przewlekle chorym lub osobom w podeszłym wieku, o której mowa w przepisach o pomocy społecznej, zakładzie karnym, zakładzie poprawczym, areszcie śledczym albo schronisku dla nieletnich;

– osoba jest uprawniona za granicą do świadczenia o podobnym charakterze do świadczenia wspierającego, chyba że dwustronne umowy o zabezpieczeniu społecznym stanowią inaczej;

–  na osobę z niepełnosprawnością, inna osoba jest uprawniona za granicą do świadczenia na pokrycie wydatków związanych z opieką, chyba że dwustronne umowy o zabezpieczeniu społecznym stanowią inaczej.

Świadczenie wspierające a świadczenia dla opiekuna

Świadczenie wspierające nie będzie przysługiwać, jeżeli opiekun osoby niepełnosprawnej ubiegającej się o to świadczenie będzie miał ustalone prawo do specjalnego zasiłku opiekuńczego, świadczenia pielęgnacyjnego lub do zasiłku dla opiekuna.

W konsekwencji, w przypadku gdy na osobę niepełnosprawną będzie już przyznane jej opiekunowi jedno z ww. świadczeń dla opiekunów lub będzie złożony wniosek przez opiekuna o takie świadczenie, a osoba niepełnosprawna zdecyduje się ubiegać świadczenie wspierające wypłata ww. świadczeń zostanie opiekunowi wstrzymana lub rozpatrywanie wniosku opiekuna o jedno z ww. świadczeń zostanie zawieszone.

Co istotne, ustawa powoduje, że de facto będą istniały dwie wersje świadczenia pielęgnacyjnego. Stara – dla osób, którym prawo do świadczenia zostało przyznane do 31 grudnia 2023 r., jeśli będą chciały utrzymać jego ciągłość i pobierać je dalej na aktualnych zasadach. W tym przypadku utrzymany będzie zakaz pracy dla opiekunów przy jego pobieraniu.

Od nowego roku jednak w każdej chwili opiekun może złożyć wniosek o nowe świadczenie pielęgnacyjne, jeśli sprawuje opiekę nad dzieckiem z niepełnosprawnością i wówczas przejść na nowe zasady.

W tej kwestii pojawi się najprawdopodobniej wzór oświadczenia, które będzie składało się do placówek typu MOPS czy MOPR. Bez zmian przy starym świadczeniu pielęgnacyjnym pozostaje kryterium posiadania orzeczenia o niepełnosprawności w stopniu znacznym lub punktów 7 i 8 w przypadku orzeczeń dla dziecka oraz moment powstania niepełnosprawności (przed uzyskaniem pełnoletności lub do 25 lat – w przypadku pobierania nauki).

W nowej wersji to świadczenie będzie dotyczyło opiekunów osób do 18. roku życia, którzy zrezygnują z pobierania go na starych zasadach lub wystąpią o nie po 31 grudnia tego roku. Wówczas takie świadczenie daje opiekunowi możliwość pracy bez żadnych limitów co do wysokości dochodu. Co więcej, świadczenie pielęgnacyjne w nowej wersji będzie wypłacane na każde dziecko z niepełnosprawnością do 18. roku życia.