Złota jesień życia – jak finansowo przygotować się do starości?

Na godne emerytalne życie pracujemy całe życie. Im wcześniej zatroszczymy się o źródło przychodów po osiągnięciu wieku emerytalnego, tym lepszym zabezpieczeniem finansowym będziemy dysponować. W naszym interesie jest zatem płacenie jak najwyższych składek na ubezpieczenie emerytalne tak, by w jesieni życia cieszyć się jak najwyższą emeryturą. Ta wysokość nie jest jednak nieograniczona. Zgodnie z art. 19. 1. ustawy z dnia 13 października 1998r. o systemie ubezpieczeń społecznych (Dz. U. z 1998r., Nr 137, poz.887, z późn. zm.) roczna podstawa wymiaru składek na ubezpieczenia emerytalne i rentowe w danym roku kalendarzowym nie może być wyższa od kwoty odpowiadającej trzydziestokrotności prognozowanego przeciętnego wynagrodzenia miesięcznego w gospodarce narodowej na dany rok kalendarzowy, określonego w ustawie budżetowej.

Solidarność pokoleń w systemie emerytalnym

U podstaw idei ubezpieczeń emerytalnych leży idea solidarności społecznej, polegająca na tworzeniu przez społeczeństwo wspólnych zasobów potrzebnych dla zabezpieczenia środków utrzymania na wypadek starości członków tego społeczeństwa. Innymi słowy, aktywni zawodowo członkowie społeczeństwa wspólnie „składają się” na zabezpieczenie bytu tych, którzy z racji wieku (lub określonych schorzeń uprawniających do otrzymywania renty) już nie pracują. Zasada solidarności w tworzeniu funduszy wiąże się więc z zasadą solidarności w przyznawaniu świadczeń. Wadą tego systemu jest jego powiązanie z demografią, co w sytuacji starzenia się społeczeństw wywołanego niskim przyrostem naturalnym i coraz dłuższym życiem w całym świecie zachodnim,  w tym w Polsce, rodzi ryzyko niewystarczającej liczby wpłat w stosunku do liczby pobieranych świadczeń (źródło: Sławomir Maciejewski, „Zasada solidarności między pokoleniami w repartycyjnych systemach emerytalnych w dobie przemian społecznych”, Wyższa Szkoła Przedsiębiorczości i Administracji w Lublinie, 2014).

Dlatego dla naszego własnego bezpieczeństwa finansowego warto, abyśmy w okresie aktywności zawodowej:

• płacili możliwie jak najwyższe składki na ubezpieczenie emerytalne i rentowe, zwłaszcza jeśli pozostajemy na tzw. samozatrudnieniu, czyli mamy zarejestrowaną działalność gospodarczą i sami decydujemy o wysokości składki pod warunkiem, że nie jest ona niższa niż 19,52% podstawy wynoszącej 60% prognozowanego przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia za pracę w sektorze przedsiębiorstw; 
• jeśli pracujemy na etacie – skorzystali z możliwości partycypacji w Pracowniczych Planach Kapitałowych, o których szerzej piszemy poniżej.

Pracownicze Plany Kapitałowe

Państwo polskie pragnąc przeciwdziałać kryzysowi finansowemu związanemu ze starzeniem się społeczeństwa wprowadziło w 2019 r. Program Pracowniczych Planów Kapitałowych (PPK), które mają zachęcać osoby pracujące do dodatkowego oszczędzania na swoją emeryturę.

Zachętę w pracowniczych planach kapitałowych stanowi fakt, że na kapitał gromadzony w ramach PPK składa się zarówno pracownik, jak i pracodawca oraz  również raz w roku budżet państwa.

Zgodnie z ustawą o pracowniczych planach kapitałowych:

• Wpłata podstawowa finansowana przez podmiot zatrudniający będzie wynosić 1,5% wynagrodzenia stanowiącego podstawę wymiaru składek na ubezpieczenie emerytalne i rentowe. Podmiot zatrudniający może zadeklarować w umowie o zarządzanie PPK dokonywanie wpłaty dodatkowej w wysokości do 2,5%;
•  Wpłata podstawowa finansowana przez uczestnika wynosi co do zasady 2% wynagrodzenia. Uczestnik może zadeklarować wpłatę dodatkową w wysokości do 2% wynagrodzenia.

Dodatkowo każdy uczestnik PPK otrzyma ze strony państwa jednorazową wpłatę powitalną w wysokości 250 zł oraz coroczne dopłaty w wysokości 240 zł dla każdego uczestnika PPK.

Obowiązująca od 1 stycznia 2019 r. ustawa o pracowniczych planach kapitałowych  wskazuje  dobrowolność gromadzenia oszczędności w ramach programu. Każda osoba zatrudniona na umowę o pracę jest zapisywana do programu automatycznie, przy czym może zrezygnować z dokonywania wpłat do PPK na podstawie pisemnej deklaracji złożonej pracodawcy.

Pieniądze wpłacane przez pracowników w ramach ich indywidualnych kont PPK są deponowane przez instytucje finansowe takie jak: fundusz inwestycyjny zarządzany przez towarzystwo funduszy inwestycyjnych, fundusz emerytalny zarządzany przez PTE albo pracownicze towarzystwo emerytalne, zakład ubezpieczeń oferujący ubezpieczenie z ubezpieczeniowym funduszem kapitałowy itp., z którymi pracodawca zawiera umowy w imieniu swoich  pracowników.

Czy pracownicze plany kapitałowe to dobry pomysł i warto się do nich zapisać? Z pewnością tak.

Emeryt pracujący

Dla aktywnych zawodowo seniorów ,którzy nabyli prawa do emerytury (a więc skończyli 65. rok życia w przypadku mężczyzn i 60. w przypadku kobiet), aby czasowo zrezygnowali z pobierania emerytury (każdej, czyli tak samo z ZUS, jak i z KRUS czy tzw. emerytury mundurowej, a także uposażenia przysługującego sędziemu w stanie spoczynku lub uposażenia rodzinnego. Czyniąc tak otrzymają ulgę podatkową (na rocznym rozliczeniu PIT) w wysokości do ok. 85,5 tys. zł.  Oznacza to, że do tej wysokości ww. kwoty przychodu rocznie (niezależnie czy będzie to przychód ze stosunku pracy, umowy zlecenia czy działalności gospodarczej) senior nie będzie musiał płacić podatku dochodowego. Dodatkowo pracujący seniorzy, niepobierający emerytury i rozliczający się według skali podatkowej, będą płacić podatek dopiero po przekroczeniu 115 528 zł zarobków (30 tys. zł kwoty wolnej + 85 528 zł ulgi). Powyższa ulga nie obejmuje jednak przychodów z:

• zasiłków pieniężnych z ubezpieczenia społecznego (np. zasiłków chorobowych),
• z umów o dzieło,
• z praw autorskich (z wyjątkiem tych uzyskanych w ramach umowy o pracę),
• podlegających opodatkowaniu zryczałtowanym podatkiem dochodowym na podstawie ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych,
• zwolnionych od podatku dochodowego (innych niż zwolnione na pod stawie ulgi dla pracujących seniorów, np. diet i innych świadczeń z tytułu podróży służbowej, zapomogi otrzymanej w przypadku indywidualnych zdarzeń losowych lub długotrwałej choroby wypłaconej z ZFŚS),
• od których zaniechano poboru podatku w drodze rozporządzenia.

Seniorzy szukający pracy poza tradycyjnymi portalami takimi jak OLX czy Pracuj.pl oraz lokalnymi jak infoludek.pl mogą szukać pracy również na adresowanym do nich portalu www.flexi.pl, na którym mogą również sami się ogłaszać, przedstawiając swoje kompetencje i możliwości podjęcia pracy.

Działalność nierejestrowana

Dobrym sposobem na podwyższenie domowego budżetu na emeryturze może być podjęcie działalności nierejestrowanej. Jest to forma działalności gospodarczej, której nie trzeba rejestrować
i opłacić składek do ZUS. Może ją rozpocząć każdy, kto chce prowadzić taką działalność osobiście
i samodzielnie (nie można działać w żadnego rodzaju spółce) i z tytułu tej działalności osiągnie co miesiąc nie więcej niż 50 proc. kwoty minimalnego wynagrodzenia za pracę brutto, (w 2022 r. jest to ok. 1505 zł). Prowadzenie działalności nierejestrowanej nie zwalnia jednak z płacenia podatku dochodowego, wymaga więc wystawiania klientom rachunków. Przedmiotem działalności nierejestrowanej może być np. sprawowanie opieki nad dziećmi, robienie i sprzedaż własnych wypieków albo plonów z ogródka, a także np. oprowadzanie chętnych wycieczek miejskich (do czego przygotowuje chętnych seniorów ze Szczecina Zachodniopomorskie Stowarzyszenie Pilotów
i Przewodników w ramach innowacji społecznej „Rezydenci historii” www.zspip.pl).