Pielęgnacja osoby niesamodzielnej

Osoba niesamodzielna – definicja

Osobą niesamodzielną osoba, u której z powodu upośledzenia funkcji organizmu na skutek choroby, urazu lub wieku stwierdza się ograniczenia aktywności powodujące konieczność stałego albo długotrwałego wsparcia innej osoby w celu zaspokajania podstawowych potrzeb życiowych.

Jak przystosować mieszkanie do potrzeb osoby niesamodzielnej?

Dla ułatwienia sprawowania opieki nad osobą niesamodzielną oraz dla wygody jej samej warto przyjrzeć się mieszkaniu, w którym sprawujemy opiekę nad tą osobą. Możemy przyjrzeć się naszemu mieszkaniu przez pryzmat bardzo restrykcyjnego BHP, czyli sprawdzić:

jakie meble, urządzenia i przedmioty narażają osobę niesamodzielną na uraz? (np., potknięcie się upadek)
czy można dokonać drobnego przemeblowania, które pozwoliłoby na większe bezpieczeństwo osobie niesamodzielnej w przypadku jej przemieszczania się czy wręcz stanowiło pomoc (np., podporę) w czasie przemieszczania się?
jakie przedmioty powinniśmy usunąć „z zasięgu” osoby niesamodzielnej, aby nie stanowiły dla niej zagrożenia? (np. kable, sznurki, ostre czy szklane przedmioty, a także rolujące się, fałdujące lub ślizgające dywany i dywaniki itp.).

Dostosowanie mieszkania do potrzeb osoby niesamodzielnej w przypadku, gdy jest to osoba poruszająca się pozwoli jej jak najdłużej utrzymać tę funkcję. Dostosowanie mieszkania do potrzeb osoby niesamodzielnej powinno uwzględniać rodzaj schorzenia lub choroby, z jakim osoba ta się boryka. Dla osoby z chorobą otępienną mózgu może to być odpowiednie oznakowanie pomieszczeń czy szaf, zaś dla osoby z niepełnosprawnością ruchową może to być dostosowanie mieszkania do transportu wózka inwalidzkiego. Tu warto pamiętać, że Państwowy Fundusz Rehabilitacji Osób Niepełnosprawnych ma za zadanie m.in. likwidować bariery architektonicznych i technicznych w miejscu zamieszkania osób niepełnosprawnych, czyli dostosowanie najbliższej przestrzeni (mieszkanie, wejście do budynku, ciągi komunikacyjne) do możliwości poruszania się i funkcjonowania tych osób. PFRON przekazuje pieniądze na ten cel na początku każdego roku kalendarzowego samorządom powiatów, które wydają je za pośrednictwem powiatowych centrów pomocy rodzinie. Chcąc zatem skorzystać z możliwości uzyskania dofinansowania na likwidację barier architektonicznych w mieszkaniu lub bloku powinniśmy zgłosić się do właściwego powiatowego (a dla miast na prawach powiatu: miejskiego) ośrodka pomocy rodzinie.

Szczególnie newralgicznym miejscem w domu z punktu widzenia osoby niesamodzielnej, ale poruszającej się jest łazienka. Szczególnie w niej łatwo o wypadki i urazy, dlatego dla zapewnienia bezpieczeństwa osoby niesamodzielnej oraz w celu ułatwienia pielęgnacji takiej osoby warto zamontować przy wannie, umywalce oraz muszli klozetowej odpowiednie podpórki, uchwyty i poręcze. Należy też wannę lub brodzik wyposażyć w matę przeciwpoślizgową.

W przypadku osób dotkniętych ciężką niesamodzielnością, nieprzemieszczających się oraz całkowicie leżących kluczowe znaczenie ma odpowiednie łóżko.

Najlepiej, by było to łóżko typu szpitalnego, mające 200 cm długości, 90 cm szerokości i 65 cm wysokości, bo takie rozmiary łóżka ułatwiają opiekunom wykonywanie czynności pielęgnacyjnych. Warto też, aby łózko chorego miało regulowany zagłówek, podnoszone lub łamane boki, a także przeciwdziałający odleżynom.

Na zakup lub wypożyczenie takiego łóżka, a także wózka inwalidzkiego można wnioskować o dofinansowanie z Narodowego Funduszu Zdrowia. O wystawienie wniosku na zakup takiego sprzętu musimy poprosić naszego lekarza rodzinnego, neurologa, ortopedę lub lekarza rehabilitacji medycznej – ważne, aby miał on podpisany kontrakt z Narodowym funduszem zdrowia.)
O dofinansowanie do zakupu droższego sprzętu (jak np. wózka elektrycznego albo zdalnie sterowanego łóżka leczniczego) musimy jednak wnioskować – podobnie jak w przypadku dofinansowania do przebudowań i remontów lokali i budynków – do powiatowego centrum pomocy rodzinie, które otrzymuje na ten cel środki z Państwowego Funduszu Rehabilitacji Osób Niepełnosprawnych.

Zasady codziennej pielęgnacji osoby o ciężkiej niesamodzielności

W przypadku osób znajdujących się w stanie ciężkiej niesamodzielności regularne dbanie o higienę ciała jest niezmiernie ważne. Skóra osoby leżącej jest szczególnie narażona na wysuszenie i otarcia. Największym problemem osób ciężko niesamodzielnych leżących są odleżyny, które bardzo obniżają komfort życia osób unieruchomionych. Są to martwice tkanek powstające w wyniku zaburzeń ukrwienia spowodowanych długotrwałym lub powtarzającym się uciskiem wywieranym na ciało lezącej osoby. Leczenie odleżyn skupia się na zatrzymaniu powiększania się rany i – o ile to możliwe – regeneracji tkanki w zmienionym chorobowo miejscu. Leczenie odleżyn jest procesem bardzo żmudnym, a niektóre zmiany tkanek pozostają nieodwracalne, dlatego tak ważne jest zapobieganie ich powstawaniu.

Przygotowanie osoby ciężko niesamodzielnej do czynności pielęgnacyjnych

Przygotowując osobę ciężko niesamodzielną, unieruchomioną, leżącą, powinniśmy zadbać o następujące kwestie:

Zapewnienia zdrowia i bezpieczeństwa również sobie – myjąc osobę chorą, unieruchomiona, zakładajmy rękawiczki jednorazowe, co pozwoli uniknąć ryzyka zarażenia lub zakażenia czynnikami chorobotwórczymi;
Zapewnienie intymności i maksymalnego komfortu – w zależności od rodzaju i stopnia niesamodzielności osoba nią dotknięta może sama chcieć i móc wykonywać czynności pielęgnacyjne. Jeśli jest to jednak niemożliwe, musimy zapewnić jej maksimum bezpieczeństwa i poczucia intymności podejmując się wykonania tych czynności. Zamknijmy i zasłońmy okna, ustawmy odpowiednio wysoką temperaturę. Dodatkowo możemy włączyć muzykę albo audiobooka, które odwrócą uwagę pacjenta np. od tych mniej komfortowych etapów mycia.
Odpowiedni dotyk – bądźmy w swoich czynnościach delikatni, ale fachowo zdecydowani – wszystkie partie ciała, zwłaszcza te newralgiczne, w których jest najwięcej gruczołów potowych lub w których zbierają się różne wydzieliny – jak np. stopy, pachy i pachwiny – muszą zostać umyte i delikatnie osuszone. Osuszając skórę pacjenta nie wolno trzeć po niej ręcznikiem, lecz delikatnie przykładać celem zaabsorbowania przez tkaninę wilgoci.
Zabezpieczenie przed wyziębieniem – pamiętaj, by po umyciu i wysuszeniu danej partii ciała zabezpieczyć ją przed wyziębieniem – np. przykrywając skórę ciepłym ręcznikiem.

Optymalna kolejność czynności higieniczno-pielęgnacyjnych

Poniżej przedstawiamy zalecaną kolejność czynności higieniczno-pielęgnacyjnych wykonywanych na rzecz osoby unieruchomionej, znajdującej się w ciężkiej niesamodzielności:

mycie zębów
mężczyźni: golenie
mycie oczu i twarzy
mycie uszu
mycie szyi
mycie dekoltu
mycie klatki piersiowej i pach
mycie rąk
mycie brzucha
mycie pleców
mycie pośladków
mycie nóg
mycie krocza i odbytu – wykonujemy je przynajmniej raz dziennie i zawsze po wypróżnieniu. Krocze myjemy ZAWSZE od strony spojenia łonowego w kierunku odbytu (NIGDY ODWROTNIE). Myjąc miejsca intymne mężczyzny należy odciągnąć napletek i umyć żołądź, a po jego umyciu i osuszeniu z powrotem naciągnąć napletek na żołądź. Jakkolwiek jest to czynność bardzo intymna, jej zaniechanie może doprowadzić do zakażenia układu moczowego czy zakażenia grzybiczego;
czesanie
czyszczenie paznokci.

Niezależnie od tego jak starannie i regularnie myjemy naszego chorego w łóżku, przynajmniej raz w tygodniu powinniśmy go umyć dokładnie w wannie lub pod prysznicem.

Jak zakładać pieluchomajtki?

U osób w stanie ciężkiej niesamodzielności często mamy do czynienia z niekontrolowaniem wydalania. Stąd konieczność wyposażania ich w tzw. pieluchomajtki, zwane też pieluchami dla dorosłych lub pampersami dla dorosłych. Jak je dobrze założyć? Poniżej przedstawiamy wszystkie niezbędne kroki:

Załóż jednorazowe rękawiczki.
Pod pośladki osoby, której będziesz zakładać pieluszkę podłóż podkład higieniczny.
Stojąc przy łóżku, przy jego prawym brzegu, zegnij w kolanie lewą nogę pacjenta (analogicznie: stojąc z lewej strony łóżka, zegnij prawa nogę osoby leżącej).
Obróć chorego na bok w swoją stronę i połóż z tyłu pod chorego otwarte, odpowiednio rozłożone (zgodnie z instrukcją na lub w opakowaniu) pieluchomajtki (w skrócie: instrukcja zaleca skręcenie pieluchomajtek w tzw. marchewkę) zwracając uwagę, by wyciągnąć skrzydełka do zapięcia pieluszki (należy uważać, aby się nie podwinęły),
Połóż chorego na plecach, wyprostuj jego nogi i wyciągnij podwinięte skrzydło pieluchomajtek,
Wyciągnij przednią część pieluchomajtek i dopasuj ją do krocza.
Umocuj pieluchomajtki za pomocą przylepców, poczynając od dolnego zapięcia, które przyczep lekko skośne do góry. Po umocowaniu dolnych zapięć, umocuj górne przylepce dopasowując pieluchomajtki w pasie.