Pracownik socjalny – w czym może Ci pomóc?

Zawód pracownika socjalnego należy do jednego z najbardziej potrzebnych, a jednocześnie trudnych, wymagających i niestety wciąż niedocenianych.

Zgodnie z ustawą o pomocy społecznej z 12 marca 2004 r. zadaniem pracownika socjalnego jest wspieranie osób i rodzin w wysiłkach zmierzających do zaspokojenia ich niezbędnych potrzeb i umożliwienia im życia w warunkach odpowiadających godności człowieka. Celem pracy socjalnej jest pomaganie osobom i rodzinom we wzmacnianiu lub odzyskiwaniu zdolności do funkcjonowania w społeczeństwie poprzez pełnienie odpowiednich ról społecznych oraz tworzenie warunków sprzyjających temu celowi.

Pracownik socjalny – gdzie pracuje i co robi?

Pracownicy socjalni pracują w jednostkach organizacyjnych pomocy społecznej takich jak ośrodki pomocy społecznej, miejskie ośrodki pomocy społecznej, miejskie ośrodki pomocy rodzinie (w miastach na prawach powiatu) oraz powiatowe centra pomocy rodzinie. Mogą ich także zatrudniać również np. szpitale, domy pomocy społecznej, zakłady karne czy urzędy pracy. 

Praca socjalna – czyli wspieranie Klienta w prawidłowego funkcjonowaniu w społeczeństwie. Do zadań pracownika socjalnego należy:

• przeprowadzanie rodzinnych wywiadów środowiskowych;
• dokonywanie analizy, diagnozy i oceny zjawisk indywidualnych i społecznych, a także formułowanie opinii w zakresie zapotrzebowania na świadczenia z pomocy społecznej oraz kwalifikowanie do uzyskania tych świadczeń;
• udzielanie informacji, wskazówek, porad i pomocy w zakresie rozwiązywania spraw życiowych osobom, rodzinom, grupom i społecznościom, które dzięki tej pomocy będą zdolne samodzielnie rozwiązywać problemy będące przyczyną ich trudnej sytuacji lub zaspokajać niezbędne potrzeby życiowe;
• pomoc w uzyskaniu dla osób lub rodzin będących w trudnej sytuacji życiowej specjalistycznego poradnictwa, terapii lub innych form pomocy w zakresie możliwości rozwiązywania problemów przez właściwe instytucje państwowe, samorządowe i organizacje pozarządowe;
• udzielanie pomocy zgodnie z zasadami etyki zawodowej;
• pobudzanie społecznej aktywności i inspirowanie działań samopomocowych w zaspokajaniu niezbędnych potrzeb życiowych osób, rodzin, grup i środowisk społecznych;
• współpraca i współdziałanie z innymi specjalistami w celu przeciwdziałania i ograniczania problemów oraz skutków negatywnych zjawisk społecznych, łagodzenie konsekwencji ubóstwa;
• inicjowanie nowych form pomocy osobom i rodzinom mającym trudną sytuację życiową oraz inspirowanie powołania instytucji świadczących usługi służące poprawie sytuacji takich osób i rodzin;
• współuczestniczenie w inspirowaniu, opracowaniu, wdrożeniu oraz rozwijaniu regionalnych i lokalnych programów pomocy społecznej ukierunkowanych na podniesienie jakości życia;
• inicjowanie lub współuczestniczenie w działaniach profilaktycznych nakierowanych na zapobieganie lub łagodzenie problemów społecznych.

Jak konkretnie pomaga pracownik socjalny?

W praktyce pracownik socjalny może pomóc osobie i rodzinie na wiele sposobów:

• pomagając przygotować, a następnie opiniując wniosek o określone świadczenia z pomocy społecznej, takie jak zasiłki okresowe i stałe;
• zapewniając  schronienia, posiłek i niezbędnego ubranie osobie w kryzysie bezdomności lub innym kryzysie, którego doświadcza – np. jeżeli jest ofiarą przemocy domowej, zmuszoną do opuszczenia mieszkania dzielonego ze sprawcą tej przemocy;
• opracowując dla osoby dotkniętej kryzysem bezdomności indywidualny program wychodzenia z bezdomności, polegający na wspieraniu osoby bezdomnej w rozwiązywaniu jej problemów życiowych, w szczególności rodzinnych i mieszkaniowych oraz pomocy w uzyskaniu zatrudnienia i obejmując osobę bezdomną takim programem;
• pomagając przygotować, a następnie opiniując wniosek o przyznanie osobie samotnej, która z powodu wieku, choroby lub innych przyczyn wymaga pomocy innych osób, a jest jej pozbawiona, pomocy w formie usług opiekuńczych, także w ośrodkach wsparcia, takich jak środowiskowe domy samopomocy i rodzinne domy pomocy;
• pomagając przygotować, a następnie opiniując wniosek o przyznanie mieszkania chronionego osobie, której takie mieszkanie przysługuje, tj. osobie, która ze względu na trudną sytuację życiową, wiek, niepełnosprawność lub chorobę potrzebuje wsparcia w funkcjonowaniu w codziennym życiu, a także osobie opuszczającej pieczę zastępczą młodzieżowy ośrodek wychowawczy lub zakład dla nieletnich;
• wspierając osobę korzystającą z mieszkania chronionego w prowadzeniu samodzielnego życia;
• pomagając przygotować, a następnie opiniując wniosek o przyznanie osobie wymagającej całodobowej opieki z powodu wieku, choroby lub niepełnosprawności, niemogącej samodzielnie funkcjonować w codziennym życiu  miejsca w domu pomocy społecznej;
• wspierając osoby  opuszczające dom pomocy społecznej dla dzieci i młodzieży niepełnosprawnych intelektualnie, dom dla matek z małoletnimi dziećmi i kobiet w ciąży, schronisko dla nieletnich, zakład poprawczy, środek szkolno-wychowawczy czy całodobowy młodzieżowy ośrodek socjoterapii w ich usamodzielnianiu się, w tym także opiniując wniosek o pomoc pieniężną;
• wspierając integrację cudzoziemców, którzy uzyskali w Rzeczypospolitej Polskiej status uchodźcy lub ochronę uzupełniającą, poprzez opracowanie dla nich i wdrażanie indywidualnego programu integracji.

Opiniowanie wniosków o różne świadczenia odbywa się na podstawie wywiadu środowiskowego, który obejmuje m.in. wizytę w miejscu zamieszkania osoby wnioskującej o dane  świadczenie. Dlatego ważne jest, by taką wizytę pracownikowi socjalnemu umożliwić.

Warto pamiętać, że pracownik socjalny nie ma uprawnień do przeprowadzania w domu rewizji – zaglądania do szafek czy lodówki itp. Pracownik socjalny może jednak żądać od osoby wnioskującej o świadczenie złożenia oświadczenia o dochodach i stanie majątkowym, którego niezłożenie jest równoznaczne z odmową przyznania świadczenia. Pracownik socjalny może również wymagać od pracodawcy osoby wnioskującej przedstawienia danych dotyczących jej wynagrodzenia pracownika, przyznanych mu nagród, premii itp.  Niektórzy pracownicy socjalni są z ramienia wójta lub starosty uprawnienie do wydawania decyzji administracyjnych, w tym, oczywiście, dotyczących przyznania – bądź nie – określonych świadczeń.

Należy wiedzieć, że pracownikowi socjalnemu przysługuje ochrona prawna taka jak funkcjonariuszowi publicznemu. Jest to ochrona przed: naruszeniem nietykalności cielesnej, czynną napaścią, znieważeniem oraz wywieraniem wpływu na czynności służbowe. Naruszenie nietykalności osobistej pracownika socjalnego grozi karą pozbawienia wolności do 12 lat. Karze podlegają również osoby, które dopuszczą się znieważenia pracownika socjalnego w związku z wykonywaniem przez niego jego zadań służbowych. Charakter zniewagi mogą mieć nie tylko obraźliwe słowa, ale również gesty czy mimika.

Kto może być pracownikiem socjalnym?

Pracownikiem socjalnym może nim zostać osoba  spełniająca co najmniej jedno z poniższych kryteriów:

1. posiada dyplom ukończenia kolegium pracowników służb społecznych;
2. ukończyła studia na kierunku praca socjalna lub w zakresie pracy socjalnej;
3. do dnia 31 grudnia 2013 r. ukończyła studia wyższe o specjalności przygotowującej do zawodu pracownika socjalnego na jednym z kierunków:
   a) pedagogika,
   b) pedagogika specjalna,
   c) politologia,
   d) polityka społeczna,
   e) psychologia,
   f) socjologia,
   g) nauki o rodzinie;
4. ukończyła studia podyplomowe z zakresu metodyki i metodologii pracy socjalnej w uczelni realizującej studia na kierunku praca socjalna lub w zakresie pracy socjalnej, po uprzednim ukończeniu studiów na jednym z kierunków, o których mowa w pkt 3.